ANNE- BABA YAKLAŞIMLARININ ÇOCUK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

1.1.    Aşırı Koruyucu ve Mücadeleci Aile Yaklaşımı:

·           Çocukların üzerine titrenir. Ağlamasın, üşümesin, terlemesin, hasta olmasın, yorulup incinmesin diye büyük bir çaba gösterilir. Her şey çocuk adına yapılır. Anne babaların çocuklar için geliştirdikleri aşırı kaygı korumaya yönlendirir.

·           Çocuğa evde seçim hakkı verilmez.

·           Kazandırmak istedikleri davranışları duygu sömürüsü ve aşırı şefkat yöntemi kullanarak geliştirirler. Çünkü çocuğu mutlu edememe endişeleri vardır.

·           Çocuklarını adeta kendilerinin bir uzantısı gibi görürler ve çoğu kez onlarla duygusal yoksunluklarını giderirler. Çocuğun anne-babaya olan bağımlılığını bir görev olarak algılarlar. Ve onlar üzerinde kontrol sağlamaya çalışırlar.

1.2.    Aşırı Koruyucu Aile Tutumlarının Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri :

·         Kararlar, çocuk adına aile tarafından alındığı için, çocukların karar alma ve seçenekleri değerlendirme becerileri gelişemez. Karşılaştığı sorunlarla başa çıkamayacağına inanır ve sürekli hata yapma eğilimi içindedir.

·         Bu çocuklar belli dönemlerde yerine getirmesi ve kazanması gereken davranışlar ve görevleri yapamadıkları için, aşırı bağımlı ürkek ve çekingen olabilir, beceriksiz ve sakar görünebilirler. Kendilerini topluma kabul ettirmek için zaman zaman isyankâr davranışlar sergileyebilirler.

2.1.  Aşırı Otoriter Ve Baskıcı Aile Yaklaşımı:

·   Çocuğa şefkat, sevgi, sıcaklık verilmez, her yaptığı eleştirilir.

·    Ailede açıklamalar yapılmaksızın kurallar konulur ve çocukların bunlara koşulsuz uymaları beklenir.

·    Çocuğun iyi yönleri değil olumsuz yönleri ortaya çıkarılır.

·    Otoriter ve baskıcı aile tutumunda evde söz hakkı, özgürlük ve otorite anne veya babanındır. Çocuğun yaptığı her şey göze batar ve çocuk sürekli ceza alır. Yaptıkları olumlu olsa da, ceza almak korkusu ile bunları söyleyemez.

2.2.  Aşırı Otoriter ve Baskıcı Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri:

·   Bu çocuklar kötü muameleye maruz kalmaktan korktukları için anne ve babaya karşı uysal ve erdemli olmaktadır. Fakat içten içe anne babaya karşı düşmanlık duyguları geliştirirler.

·    Kendi dışındaki insanlarla yeterli iletişimi kuramadıkları için saldırganlığı kendisine yönlendirebilirler.

·    Yeniliklere açık değildirler, yeni şeyler üretmeleri zordur.

·    Sürekli kusurları aranan çocuk streslidir ve stresliyken hata yapma olasılıkları artar.

·    Hata yapan kişileri affetmeyi bilmezler, hoşgörülü olamazlar.

·    Kendilerine ve çevrelerindeki kişilere güvenmedikleri için kendilerine iyi davrananlara şüphe ile bakarlar ve toplumdan giderek uzaklaşırlar.

·    Yardım duygusundan uzak, sinirli, inatçı, hırçın, uyumsuz olabilirler. Kurallara uymayan veya otoriteye boyun eğen, kendi duygu ve düşüncelerini ifade edemeyen bir kişilik geliştirebilirler.

3.1.  Aşırı Hoşgörülü Aile Tutumu:

·       Çocuk merkezli bu tür ailelerde çocuğun yaptığı her şey hoş görülür ve çocuk aşırı özgür bırakılır.

·  Çocuğa neyi yapıp neyi yapmaması gerektiği anlatılmaz. Hiçbir zaman kesin kurallar belirtilmez. Çocuk kendisine zarar verebilecek davranışlarda bile etkili denetimden uzaktır, uyarılmaz.

·       Anne babalar sadece çok büyük bir problem olduğunda sert çıkışlarda bulunur, gözdağı verirler. Bazen cezada verirler ama nedenini açıklamazlar.

3.2.  Aşırı Hoşgörülü Aile Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri :

·      Aşırı hoşgörülü tutum ile yetiştirilen çocuklar bir süre sonra anne babasını denetim altına alır, onları tehdit ederler. Dedikleri olmayınca da tehditlerini uygularlar.

·      Eleştiriye açık olmadıkları için kendilerini geliştiremezler.

·      Kuralsızlığa alışan çocuklar, okuldaki kurallarla karşılaşınca okula ve arkadaş çevresine uyum sağlamakta zorluk çekebilirler.

·      Her istediğini elde ettikleri için belli bir süre sonra doyumsuzluk yaşamaya başlarlar. Doyumsuzlukları, ileride zararlı alışkanlıklar edinmelerine sebep olabilir.

·      Bencil, sorumsuz, kırılgan, her dediğinin anında olmasını isteyen, sabırsız, şımarık, anti sosyal olabilirler. Sosyal ortama girdiklerinde ve her dediklerinin olmadığını gördüklerinde hayal kırıklığına uğrar, kendi kabuklarına çekilebilir ya da saldırgan olabilirler. Her isteklerini yaptırmayı alışkanlık haline getirir ve zamanla kural tanımazlar.

4.1.  Kabul Edici, Güven Verici ve Demokratik Aile Tutumu:

·      Sevgi, saygı, huzur, güven ve şeffaflık olan ailede çocuk tüm yönleriyle kabul edilir.

·      Anne baba davranışları ile çocuğa uygun birer model, çok iyi rehberdir. Çocuğa yol gösterir ama alacağı kararlar konusunda serbest bırakır. Ona birçok alternatif sunulur ama seçim çocuğa aittir. Problemlere anne baba ile birlikte çözüm arayarak zamanla bu becerisini geliştiren çocuk, seçimlerinin sonuçlarına da kendisi katlanır.

·      Aile içinde kurallar ve sınırlar herkes için ve hep birlikte belirlenir ve bu sınırlar içinde çocuk özgürdür. Kuralların mantıklı açılaması yapılır.

·      Aile fertlerinin hepsinin eşit söz ve oy hakkı vardır. Aileyi ilgilendiren kararlar birlikte alınır. Her konuda çocuğun düşünce ve fikirleri dinlenir. Fikirleri mantıksız da olsa saygı gösterilir.

·      Anne baba birbirlerine ve çocuklarına karşı olan duygularında net ve açıktır.

4.2.  Kabul Edici, Güven Verici ve Demokratik Anne Baba Tutumunun Çocuğun Kişilik Gelişimine Etkileri:

·      Demokratik ve güven verici bir ortamda yetişen çocuk, kendine ve çevresine saygılı, sınırları bilen, yaratıcı, aktif, fikirlere saygı duyan, fikirlerini rahatlıkla söyleyebilen, kişilik ve davranışları açısından dengeli, sorumluluk duyguları gelişmiş, hoşgörülü, işbirliğine hazır, arkadaş canlısı, duygusal ve sosyal açıdan dengeli ve mutlu bir birey olarak yetişir.

·      Anne babanın tutarlı ve kararlı tutumu çocuğun kendisine ve çevresindekilere güven duygusunu geliştirir.

·      Basit de olsa bu yaşlarda karar vermeye ve kendi başına işler yapmaya alışan çocuk, ilerde rahatlıkla kendi adına kararlar alır. Kendi haklarını savunurken başkalarının haklarına da saygı duyar.

5.1.  İdeal Ailede Olması Gereken Bazı Özellikler:

·      Aile bireylerinin tüm duygularını birbiriyle açıkça paylaşması.

·      Tüm aile fertlerinin bireysel farklılıklarını kabullenme ve hoş görme.

·      Ailede ilgi ve sevgi duygularına yeterince yer verme.

·      İşbirliği kurma.

·      Mizah duygusuna sahip olma ve gerektiğinde eğlenebilme.

·      Aile bireylerinin birbirleriyle açık iletişim kurması.

·      Birlikte etkili zaman geçirme.

·      Ortak bir amaç sahibi olma ve ondan güç alma.

·      Sorun çözecek, sorunla başa çıkma becerilerine sahip olma.

 

 

ANNE BABALARA ÖNERİLER

1.  Anne babalar her şeyden önce, çocukları için en önemli gıdanın “sevgi ve ilgi” olduğunu bilmelidirler. Bunun için, sevgi ve ilgilerini çocuklarına göstermekten kaçınmamalıdırlar.

2.  Çocuklarına; kendilerini yönetmeleri yolundaki çabalarını küçümsemeyip, güven duygularını geliştirmek için, onları yapıcı ve aktif kılacak bir ortam hazırlamalıdırlar.

3.  Her çocuğun kendine özgü özelliklerle donatılmış, ayrı bir birey olduğunu düşünerek, kardeşleri ve arkadaşlarıyla onları asla kıyaslamamalıdırlar.

4.    Anne baba kendi arasında, “disiplin” konusunda görüş birliği içinde olmalı ve eğitimde disiplini tutarlı bir şekilde uygulamalıdırlar.

5.  Anne babalar; çocuklarının öğrenmesini istediği ve onlardan bekledikleri davranışlar için, ilk önce kendileri örnek olmalıdırlar.

6.  Anne babalar; çocuklarının “çocuk” olduğunu her zaman akıllarında tutup, gerektiğinde onlara karşı anlayış göstermeli ve bağışlayabilmelidirler. Bunun için ara sıra da olsa, kendilerinin de bir zamanlar çocuk olduğunu hatırlamalıdırlar.

 

 

KAYNAK :

1.Şendil, G. (2003), “Çocuk Ergen ve Anne Baba”, Çantay Yayınları

2.Nazlı, S. (2002), Aile Danışmanlığı, Nobel Yayınları

3.Milli Eğitim Dergisi, Yaz-Güz 2002, Sayı: 155-156

4.www.egitim.milliyet.com.tr.